روند پیشرفت تشخیص و درمان دیابت با فناوری‌نانو

مقدمه
دیابت یا بیماری قند، یک اختلال متابولیک (سوخت و سازی) در بدن است. در این بیماری، توانایی تولید انسولین در بدن از بین می‌رود و یا بدن در برابر انسولین مقاوم شده و بنابراین انسولین تولیدی نمی‌تواند عملکرد طبیعی خود را انجام دهد. نقش اصلی انسولین، پایین آوردن قند خون با مکانیزم‌های مختلفی است [1].

براساس پیش‌بینی‌‌های سازمان بهداشت جهانی، تا سال 2013 نزدیک به 370 میلیون نفر در جهان با مشکل دیابت روبرو خواهند بود. خبر نگران‌کننده دیگر این که، دیابت دومین بیماری رایج در میان کودکان است. بنابر دلایل نامعلومی، دیابت نوع یک (دیابت اتوایمنی یا T1D) در حال گسترش بوده و نرخ رشد آن در کودکان هر ساله سه درصد افزایش می‌یابد به طوری که بین سال‌های 2004 تا 2020 این بیماری رشد 70 درصدی خواهد داشت. دیابت نوع دو معمولا در افراد چاق دیده شده که به این دیابت، دیابت متابولیسمی یا دیابت رژیمی گفته می‌شود. این بیماری نیز از دهه 1990 روند رو به رشدی در کودکان داشته و به یک اپیدمی جهانی تبدیل شده‌است. تشخیص این دو نوع دیابت دشوار بوده که یکی از دلایل آن تجهیزات مورد استفاده است. بنابراین، باید ادوات جدیدتری برای تشخیص و درمان این بیماری ارائه شود [2]. براساس گزارش فدراسیون بین‌المللی دیابت، در حدود 175 میلیون بیمار دیابتی در جهان وجود دارد که از بیماری خود بی‌خبر هستند. 80 درصد این بیماران در کشورهای با درآمد کم زندگی می‌کنند. ساخت دستگاهی که بتواند با روشی غیرمخرب و با دقت بالا مقدار قند خون را مشخص کند، ابزاری مناسب برای افرادی است که در خطر بیماری دیابت هستند [3]. سه نوع دیابت وجود دارد که نوع اول و دوم آن مشکل‌ساز بوده و نوع سوم (بارداری) می‌تواند به‌صورت موقتی تنها در دوره بارداری ایجاد شود و پس از زایمان کاملا از بین برود.

الف) دیابت نوع 1: به‌دلیل تخریب سلول‌های ترشح‌کننده انسولین در لوزالمعده ایجاد می‌شود.

ب) دیابت نوع 2: در زمینه مقاومت به انسولین به‌دلیل اختلال پیشرونده در ترشح انسولین ایجاد می‌شود.

ج) دیابت حاملگی: دیابتی که در طی دوره بارداری تشخیص داده می‌شود.

 
نقش فناوری نانو در تشخیص و درمان دیابت
فناوری نانو تاکنون اثر قابل توجهی در حوزه تشخیص و درمان دیابت داشته است. این اثربخشی را می‌توان به دو بخش تعیین سطح قند خون و درمان مشکل دیابت تقسیم‌بندی نمود.

اندازه‌گیری میزان گلوکز خون به‌وسیله‌ی خود شخص روش متداولی است که اصطلاحاً به آن SMBG[1] گفته می‌شود. بیشتر SMBG‌ها روی نمونه‌های خونی انجام می‌شود که از خراش انگشت شخص به‌دست می‌آید؛ برای این کار، خون شخص روی یک حسگر الکتروشیمیایی حاوی اکسیداز گلوکز اعمال می‌شود. خون شخص روی یک نوار حسگر مصرف شدنی ـ که معمولاً یک حسگر الکتروشیمیایی حاوی اکسیداز گلوکز است (GOX) ـ اعمال می‌شود و جریان یا ولتاژ حسگر به‌وسیله یک الکترومتر کوچک که به آن گلوکزمتر گفته می‌شود، خوانده می‌شود. با توجه به محدودیت‌های این روش، نیاز اساسی اندازه‌گیری گلوکز و فناوری کنترل آن با روش‌های بسیار راحت‌تر و ارزان‌تر را به‌وجود می‌آورد. در سال 2007 پتنتی به ثبت رسید که در آن جزئیاتی درباره ساخت نانوابزاری دقیق و ارزان به‌منظور تعیین قند خون درج شده بود [4]. سهولت در استفاده طولاتی‌مدت، به‌صرفه بودن عناصر مصرف شدنی حسگر از نظر قیمت برای بیمار، از جمله مزایای این حسگر جدید بود. در همین سال، یک نانوحسگر الکتروشیمیایی برای سنجش دقیق انسولین موجود در خون بیماران دیابتی ساخته شد که در آن از نانوذرات سیلسسیم کاربید (SiC) استفاده شده بود [5]. برای ساخت این حسگر، با پخش کردن نانوذرات SiC در حلال اتانول و قرار دادن مقداری از آن در سطح الکترود و تبخیر حلال، نانوذرات SiC روی سطح الکترود کربن شیشه‌ای، تثبیت شده و سپس الکترود اصلاح شده به‌عنوان الکترود در اکسیداسیون انسولین به کار گرفته می‌شود.

«قیمت» یکی از عوامل تعیین‌کننده در نوارهای تست قند خون است. بسیاری از شرکت‌ها به دنبال کاهش قیمت هر تست هستند. در حال حاضر هر تست قند خون در حدود 10 پنس (10 پنس برابر یک پوند است) هزینه دارد. اما محققان انگلیسی با استفاده از نانوذرات، موفق به ساخت نانوحسگری شدند که قیمت آن در حدود 20 پنس بوده و تا 400 بار می‌توان از آن استفاده نمود [6]. تست‌های کلینیکی این نانوحسگر در بیمارستان آدنبوروک روی 33 بیمار دیابتی انجام شد. در حال حاضر این نانوحسگر در آفریقا روی بیماران دیابتی در حال آزمایش است.

محققان هندی زمانی که روی رفتار بنیادی نانوآمولوسیون‌ روغن در آب مطالعه می‌کردند، به‌صورت تصادفی دریافتند که این ترکیب می‌تواند برای‌شناسایی قند خون مورد استفاده قرار گیرد [7]. این روش جدید کاملاً بی‌نیاز از آنزیم یا برچسب‌زنی بوده و بسیار سریع پاسخ می‌دهد به طوری که نتیجه آزمون در کسری از ثانیه به‌دست می‌آید. در این روش جدید نیاز به استفاده از تجهیزات الکترونیکی نیست.

در تمامی روش‌های فوق، آزمایش روی نمونه خون انجام می‌شود که باید با یک سوزن، پوست سوراخ شود تا قطره خون بیرون آید. بیمار مجبور است روزی چند مرتبه با این روش دردناک پوست خود را سوراخ نموده و میزان گلوکز را اندازه‌گیری کند. محققان به دنبال روش‌هایی هستند تا بدون نیاز به خون بیمار، مقدار قند خون را اندازه‌گیری کنند. یکی از این روش‌ها، استفاده از بازدم بیمار است. بیش از 300 ترکیب در بازدم انسان وجود دارند که برخی از آن‌ها نشانگرهای شناخته شده بیماری هستند. تنها راه استفاده از این نشانگرها، تولید حسگرهای بسیار حساس برای هر گاز است. در متابولیسم ناقص چربی‌ها مقدار زیادی از سه ترکیب استو استیک اسید و بتاهیدروکسی بوتریک و استون در خون و ادرار دیده می‌شود که نشانه ابتلا به دیابت است. میانگین غلظت استون در بازدم یک انسان سالم 35/0 تا 85/0 ppm است. این میزان در افراد دیابتی به بیش از 2 تا 5/2 ppm می‌رسد. اخیرا از نانوکامپوزیت‌ اکسید فلزی نیمه‌رسانای دی‌اکسید قلع (SnO2) و نانولوله‌های کربنی برای ساخت حسگر تنفسی استفاده شده‌است [8]. حضور نانولوله‌های کربنی در ساختار ماده، ظرفیت و توانایی جذب سطحی دی‌اکسید قلع را برای گاز هدف (استون) افزایش داده است. هنگامی که استون روی سطح ماده‌ حساس نیمه‌رسانا جذب شیمیایی شود، در اثر واکنش با یون‌های اکسیژن، الکترون بیشتری به ماده‌ حساس منتقل می‌شود. در نتیجه، غلظت الکترون‌ها افزایش یافته و با کاهش مقاومت، پاسخ حسگر افزایش می‌یابد. گروه تحقیقاتی دیگری از نانوالیاف دی‌اکسید قلع که با روش الکتروریسندگی به‌دست آمده برای ساخت حسگر تشخیص استون در بازدم استفاده کردند [9]. این حسگر، استون را با دقت حدود 1/0 ppm (هشت برابر کمتر از حد دقت مورد نیاز برای تشخیص دیابت)‌شناسایی می‌کند. این نتیجه بهترین عملکرد را میان حسگرهای SnO2 که تاکنون گزارش شده‌است، دارد. حسگرهای تنفسی دیگری نیز ساخته شده‌است که دقت بسیار بالاتری نسبت به حسگرهای دی‌اکسید قلع دارد. برای مثال، حسگر تنفسی مبتنی بر نانوذرات اکسید فلزی با امکان‌شناسایی استون در محدوده غلظت‌های ppb ساخته شده‌است [10]، البته این حسگر هنوز تا تجاری‌سازی فاصله زیادی دارد. تحقیقات اخیر نشان داده که می‌توان از مخلوط نانوذرات سرامیکی نیمه‌رسانا که روی سطح الکترود طلا پوشش داده شده به‌عنوان حسگر تنفسی استفاده نمود [11]. برای‌شناسایی استون در بازدم می‌توان از کروماتوگرافی گازی استفاده کرد. محققان کروماتوگرافی گازی، نانومقیاسی را برای بیماران دیابتی ساخته‌اند که قادر است مقادیر بسیار کم استون را در بازدم‌شناسایی کند [12]. به‌طور کلی دستگاه‌ها و ابزارهایی که به‌منظور‌شناسایی استون در بازدم ساخته می‌شوند تنها برای تشخیص دیابت نیست بلکه می‌توان با اندکی تغییر در آنها، از این ابزارها برای‌شناسایی بیماری‌های دیگر استفاده نمود [13].

تنها بازدم بیمار نیست که می‌تواند برای تعیین قند خون استفاده شود. ادرار از دیرباز به‌عنوان منبع ترکیبات زیستی برای‌شناسایی بیماری مورد استفاده قرار گرفته است. در بیماری دیابت، ادرار می‌تواند برای‌شناسایی قند و استون، مورد استفاده قرار گیرد. در مواقعی که هیچ‌گونه ترشح انسولین وجود ندارد و یا ترشح آن بسیار کم است، در اثر شکسته شدن بیش از حد ذخایر چربی، مقدار اسید چرب خون (که همان مواد سازنده چربی خون است) به‌صورت خطرناکی بالا می‌رود. این اسیدهای چرب اضافی در کبد به «اجسام کتون» از جمله «استون» تبدیل می‌شوند. اجسام کتونی در عین حال که به‌عنوان سوخت مورد استفاده سلول‌های بدن مخصوصاً سلول‌های مغزی قرار می‌گیرند، خاصیت اسیدی نیز دارند و تجمع آن‌ها در خون منجر به وضعیتی می‌شود که به «کتواسیدوز دیابتی» معروف است. در این حالت، علاوه‌بر خون در ادرار نیز اجسام کتونی دیده می‌شود [14]. علاوه‌بر استون، قند نیز می‌تواند در ادرار وجود داشته باشد. ادرار به‌طور طبیعی فاقد گلوکز است. در هر لحظه، کلیه‌ها مواد داخل خون را که برای بدن مضر هستند و یا به مقدار زیادی وجود دارند پاک‌سازی می‌کنند. زمانی که غلظت قند خون به مقدار بالایی مثلا بالای 180 mg/dl (مقدار طبیعی باید زیر 100 mg/dl باشد) برسد، کلیه‌ها مقدار اضافی گلوکز را از خون جدا نموده و از طریق ادرار دفع می‌کنند. از این رو می‌توان ابزارهایی برای‌شناسایی قند خون از طریق ادرار تولید کرد. در حال حاضر کیت‌های مختلفی برای تشخیص زیست‌مولکول‌های نشانگر دیابت در ادرار ساخته شده‌است. یکی از مشکلات این کیت‌ها، حساسیت کم آن‌ها به مقدار اندک گلوکز در ادرار است. برای حل این مشکل، از نانوذرات طلا و گرافن برای ساخت حسگر تشخیص گلوکز در ادرار استفاده شده‌است که می‌تواند مقادیر بسیار کم گلوکز را‌شناسایی کند [15]. یک گروه تحقیقاتی نیز به جای طلا، از نانوذرات پلاتین و گرافن برای ساخت حسگر تشخیص گلوکز در ادرار استفاده کرده است [16]. این حسگر علاوه‌بر دیابت در‌شناسایی بیماری‌های دیگر نیز می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد.

اشک چشم، گزینه دیگری برای تعیین قند خون بیماران دیابتی است [16]. گوگل با همکاری شرکت نوارتیس (Novartis) اقدام به ساخت لنز هوشمندی نموده که قادر است قند خون را از روی ترشحات چشم‌شناسایی کند [17]. فناوری این لنز هوشمند به‌وسیله‌ی گوگل به‌دست آمده و تجاری‌سازی آن به عهده شرکت نوارتیس است. این لنز، مجهز به آنتنی است که از تار موی انسان کوچکتر است [18].

از بزاق دهان نیز می‌توان برای‌شناسایی دیابت استفاده نمود [6و16]. اخیرا محققان، زیست‌تراشه‌ای ساخته‌اند که با قرار دادن بزاق دهان روی آن می‌توان غلظت گلوکز را تعیین کرد. در این روش از تداخل‌سنج‌های پلاسمونیکی استفاده شده‌است [19].

حسگرهایی که تاکنون معرفی شده‌اند ابعادی در حد یک کیت آزمایشگاهی دارند. یکی از اهداف محققان، کوچک‌سازی حسگرها است. یکی از ساده‌ترین نوع این حسگرها، حسگری است که روی پوست بدن می‌چسبد [20]. این حسگر که همانند یک خالکوبی روی بدن می‌ماند، امکان رصد گلوکز خون را فراهم می‌کند. این برچسب لایه نازک، هیچ خارشی روی بدن ایجاد نمی‌کند. ابعاد حسگرها را می‌توان به قدری کوچک نمود که در حد تراشه‌ای در آید. اخیرا تراشه‌ای حاوی نانوذرات طلا برای تعیین گلوکز خون ساخته شده‌است [21].

همان‌طور که پیش ‌از این اشاره شد، فناوری نانو علاوه‌بر‌شناسایی سطح قند خون می‌تواند در درمان این بیماری نیز مورد استفاده قرار گیرد. یکی از روش‌های درمان دیابت، تزریق انسولین به بیمار است. مهم‌ترین مشکلات استفاده‌ انسولین از مسیر خوراکی، تخریب انسولین به‌وسیله‌ی آنزیم‌های متعدد سیستم گوارشی، عدم نفوذپذیری درشت مولکول انسولین از دیواره‌ روده، موانع زیاد تا رسیدن انسولین به خون و رهایش ناگهانی در مکان نامناسب است. به همین دلیل، در حال حاضر تزریق، بهترین روش برای وارد نمودن انسولین به بدن است. اخیرا محققان نانوذره‌ نیوزوم پوشیده شده با تری متیل کیتوزان را به‌عنوان محافظ انسولین مورد استفاده قرار داده‌اند. نانوسامانه‌ دارویی ساخته شده، از تخریب انسولین به‌وسیله‌ی تریپسین جلوگیری نموده و نفوذ درشت مولکول انسولین را از دیواره‌ تک لایه‌ سلول‌های روده به‌طور قابل توجهی بهبود می‌دهد. علاوه‌براین، با انجام آزمایش در محلول شبیه‌سازی شده‌ روده، مشاهده شد که این نانوحامل سبب رهایش تأخیری انسولین می‌شود. دستیابی به این امر، سبب کاهش استفاده از انسولین به‌طور متناوب و از میان برداشتن درد تحمیل شده به بیماران دیابتی به دلیل تزریق انسولین می‌شود [22]. علاوه‌بر این نانوذرات زیست‌تخریب‌پذیر، از نانوذرات پلیمری PLGA-PEG به‌عنوان نانوحامل انسولین استفاده می‌شود [23]. نتایج آزمون روی این نانوذرات پلیمری نشان داده است که انسولین می‌تواند پس از 4 ساعت در pH خنثی و دمای 37 درجه سانتی‌گراد به آرامی و با الگویی نسبتاً خطی از درون این نانوحامل آزاد شود. اما در 2 ساعت اولیه در حدود 20 درصد از دارو در pH اسیدی آزاد می‌شود. همچنین در pH اسیدی، انسولین کمتری از ماتریس پلیمر خارج می‌شود. بدین ترتیب نانوذرات در این pH، پایدار باقی‌مانده و انسولین موجود در آن در محیط اسیدی معده آزاد نشده و می‌تواند به روده‌ کوچک و بزرگ برسد. یک گروه تحقیقاتی از نانوذرات پلیمری حاوی برونیک اسید برای ساخت نانوحامل انسولین استفاده کردند [24]. کیتوزان (پلیمر کربوهیدراتی و طبیعی که از پوست میگو تهیه می‌شود و غیرسمی و سازگار با بدن است) گزینه دیگری برای ساخت نانوحامل انسولین است [25]. همچنین گروه تحقیقاتی دیگری با ترکیب پلیمر PLGA با کیتوزان موفق به ساخت نانوحاملی موثر برای رهایش انسولین در بدن شدند [26]. یکی از مزیت‌های این نانوحامل آن است که زیر پوست تزریق شده و به آرامی انسولین را رهاسازی می‌کند. اخیرا محققان با استفاده از مواد موثر موجود در عصاره گیاه انگور محصور شده در نانوحامل‌های دارویی موفق به تولید دارویی برای درمان دیابت شدند. این نانوحامل دارویی که از سیانیدین و دلفینیدین موجود در انواع انگور تهیه شده، در کاهش عوارض ناشی از دیابت شیرین موش‌های مبتلا به این بیماری موفق بود و می‌تواند به‌عنوان فرآورده ضددیابت جدیدی در صنایع داروسازی مورد استفاده قرار گیرد. سیانیدین و دلفینیدین دو ترکیب عمده فنلی موجود در انواع انگور و دارای خاصیت آنتی‌اکسیدانی هستند [27].

یکی از ایده‌های جالب در درمان دیابت، استفاده از نانوذراتی است که به‌عنوان پانکراس (لوزالمعده) مصنوعی عمل می‌کند. با این کار دیگر نیاز به رصد سطح قند خون بیماران وجود ندارد و این نانوذرات می‌توانند خود انسولین مورد نیاز بدن را وارد خون کنند [28]. روش دیگری نیز برای حل مشکل پانکراس ارائه شده‌است که در آن از نانوذرات برای رهایش دارو به این غده استفاده می‌شود [29]. این روش برای بیمارانی که از دیابت نوع یک رنج می‌برند مناسب است. استفاده از نانوذراتی که می‌توانند داروها یا سلول‌های بنیادی درمانی را به نقاط مبتلا به بیماری برسانند، یک جایگزین عالی برای درمان‌های سیستماتیک محسوب می‌شود؛ زیرا با استفاده از داروی کمتر، پاسخ درمانی بهتری دریافت شده و اثرات جانبی استفاده از دارو نیز کاهش می‌یابد. به‌طور کلی استفاده از نانوذرات به‌عنوان نانوحامل برای دارورسانی مستقیم به کبد راهبرد بسیار مناسبی در درمان دیابت نوع یک است [30]. در برخی بیماران دیابتی که سلول‌های پانکراس به آن‌ها پیوند زده می‌شود، مشخص کردن سرنوشت سلول‌های پیوند زده شده (اینکه چه مقدار از سلول‌ها زنده‌اند یا مرده‌اند) امری حیاتی در مسیر درمان بیماری است. نانوحسگرها می‌توانند برای تعیین سرنوشت این سلول‌ها مورد استفاده قرار گیرند [31].

نانوساختارها در‌شناسایی و درمان دیابت
نانوساختارها اصلی‌ترین عناصر فناوری نانو هستند. در هر حوزه‌ای، دسته‌ای از نانوذرات بیشترین کاربرد را در توسعه فناوری دارند. در‌شناسایی و درمان دیابت، نانوذرات و نانولوله‌های کربنی بیشترین سهم را به خود اختصاص داده‌اند. نقش اصلی نانوذرات در این حوزه، استفاده از آن‌ها به‌عنوان نانوحامل دارویی است. نانوذرات اکسید آهن [7]، کیتوزان [22، 25، 26]، نانوذرات پلاتین [16]، نانوذرات طلا [15، 21، 32] نانوذرات پلیمری [23، 24، 26] به‌عنوان نانوذرات پرکاربرد در‌شناسایی و درمان دیابت هستند. نانولوله‌ها و نانوالیاف نیز سهم قابل توجهی در این حوزه دارند. نانوالیاف اکسید قلع [8و10] به‌عنوان‌شناساگر در حسگرهای بازدمی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

نانولوله‌های کربنی به دلیل پتانسیل بالایی که دارند، کاربرد وسیعی در حوزه‌شناسایی و درمان دیابت دارند. از نانولوله‌های کربنی تک جداره می‌توان برای ساخت الکترود به‌منظور اندازه‌گیری سریع مقادیر اندک انسولین در بدن استفاده نمود. این الکترود می‌تواند انسولین تولید شده به‌وسیله‌ی هر سلول را اندازه‌گیری کند [33]. پوشش‌دهی نانولوله‌های کربنی می‌تواند قابلیت‌های جدیدی برای آن‌ها ایجاد کند. پوشاندن سطح نانولوله‌های کربنی با DNA منجر به ساخت حسگری دقیق برای اندازه‌گیری زیست‌مولکول‌ها در بیماران دیابتی می‌شود [34]. ترکیب آنزیم و نانولوله‌ کربنی نیز در نهایت می‌تواند به‌عنوان الکترودی حساس در‌شناسایی دیابت به کار گرفته شود [35]. ترکیب نانولوله‌ها تنها به مواد زیستی محدود نمی‌شود به طوری که از ترکیب نانولوله با اکسیدهای فلزی نظیر اکسید نیکل [36] و اکسید روی [37] می‌توان برای ساخت حسگر دیابت استفاده نمود. نانولوله‌ها می‌توانند نقش نانوحامل را نیز در درمان دیابت ایفا کنند [38]. یکی از جالب‌ترین کاربردهای نانولوله‌ها، تبدیل آن‌ها به آنتی‌بادی است. برای این کار، سطح نانولوله‌های کربنی با استفاده از یک پلیمر پوشانده شده و از آن به‌عنوان دام پروتئینی برای به دام انداختن پروتئین مورد نظر در بیماران دیابتی استفاده می‌شود [39].

روند توسعه فناوری نانو در حوزه بیماری دیابت
با توجه به پتانسیل‌های موجود در فناوری نانو، این فناوری تاکنون در بخش‌شناسایی و درمان دیابت تأثیر به‌سزایی داشته است. پیشرفت‌های چشمگیر در ساخت حسگرهای ارزان‌، دقیق و سریع اولین ارمغان فناوری نانو در بخش دیابت بوده است. ارائه روش‌های جایگزین آزمایش خون، نظیر استفاده از بزاق، اشک و ادرار برای تعیین سطح قند خون نیز از دستاوردهای این فناوری است. نانوحامل‌های دارویی می‌تواند تأثیر شگرفی در درمان دیابت داشته باشد.

اما آنچه که تاکنون اتفاق افتاده، یافته‌های علمی و آزمایشگاهی بوده است. به نظر می‌رسد در بخش‌های تشخیص و درمان دیابت، روش‌ها و راهکارهای متعدد و امیدبخشی ارائه شده‌است که می‌تواند فرآیند‌شناسایی و درمان دیابت را تسهیل کند. با توجه به طولانی بودن مسیر ساخت و تجاری‌سازی دارو و تجهیزات پزشکی، هنوز فاصله زیادی تا تولید تجاری محصولات مبتنی بر فناوری نانو، برای‌شناسایی و درمان دیابت وجود دارد. این فناوری تا رسیدن به مرحله بلوغ خود فاصله زیادی دارد.

تحقیقات بسیاری در دانشگاه‌های داخل کشور برای ساخت ابزار و دارو برای این حوزه در حال انجام است [5، 8، 22، 23، 37، 15، 27، 36]. مقالات علمی بسیاری به‌وسیله‌ی پژوهشگران ایرانی در این حوزه منتشر شده‌است. اما اخبار اندکی در مورد ثبت پتنت، ثبت شرکت، معرفی محصول در حوزه بیماری دیابت منتشر می‌شود. نیاز است محققان این حوزه، تولیدات علمی خود را به فناوری تبدیل نموده و حرکت به سوی تجاری‌سازی یافته‌های خود را آغاز کنند. از آنجایی که این فناوری در کشورهای دیگر جهان نیز به بلوغ نرسیده و هنوز رقبای جدی در بازار وجود ندارد، محققان ایرانی می‌توانند با تسریع فرآیند تجاری‌سازی یافته‌های خود، در این بازار بـِکر پیشرو باشند.

 
منابع

1-       اhttp://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%AA

2-       http://nano.ir/index.php?ctrl=news&actn=news_view&id=47506&lang=1

3-       http://nano.ir/index.php?ctrl=news&actn=news_view&id=46848&lang=1

4-       http://nano.ir/index.php?ctrl=news&actn=news_view&id=30457&lang=1

5-       http://nano.ir/index.php?ctrl=news&actn=news_view&id=32866&lang=1

6-       http://nano.ir/index.php?ctrl=news&actn=news_view&id=46848&lang=1

7-       http://nano.ir/index.php?ctrl=news&actn=news_view&id=48112&lang=1

8-       http://nano.ir/index.php?ctrl=news&actn=news_view&id=48107&lang=1

9-       http://nano.ir/index.php?ctrl=news&actn=news_view&id=42518&lang=1

10-     http://nano.ir/index.php?ctrl=news&actn=news_view&id=35088&lang=1

11-     http://nano.ir/index.php?ctrl=news&actn=news_view&id=34188&lang=1

12-     http://nano.ir/index.php?ctrl=news&actn=news_view&id=47840&lang=1

13-     http://nano.ir/index.php?ctrl=news&actn=news_view&id=34807&lang=1

14-     http://www.gabric.ir/ketone

15-     http://nano.ir/index.php?ctrl=news&actn=news_view&id=48390&lang=1

16-     http://nano.ir/index.php?ctrl=news&actn=news_view&id=41348&lang=1

17-     http://nano.ir/index.php?ctrl=news&actn=news_view&id=47694&lang=1

18-     http://www.wsj.com/articles/novatis-google-to-work-on-smart-contact-lenses-1405417127

19-     http://nano.ir/index.php?ctrl=news&actn=news_view&id=37206&lang=1

20-     http://nano.ir/index.php?ctrl=news&actn=news_view&id=48613&lang=1

21-     http://nano.ir/index.php?ctrl=news&actn=news_view&id=47506&lang=1

22-     http://nano.ir/index.php?ctrl=news&actn=news_view&id=47893&lang=1

23-     http://nano.ir/index.php?ctrl=news&actn=news_view&id=47224&lang=1

24-     http://nano.ir/index.php?ctrl=news&actn=news_view&id=32583&lang=1

25-     http://nano.ir/index.php?ctrl=news&actn=news_view&id=29301&lang=1

26-     http://nano.ir/index.php?ctrl=news&actn=news_view&id=46035&lang=1

27-     http://nano.ir/index.php?ctrl=news&actn=news_view&id=45917&lang=1

28-     http://nano.ir/index.php?ctrl=news&actn=news_view&id=42521&lang=1

29-     http://nano.ir/index.php?ctrl=news&actn=news_view&id=37044&lang=1

30-     http://nano.ir/index.php?ctrl=news&actn=news_view&id=45906&lang=1

31-     http://nano.ir/index.php?ctrl=news&actn=news_view&id=45690&lang=1

32-     http://nano.ir/index.php?ctrl=news&actn=news_view&id=45284&lang=1

33-     http://nano.ir/index.php?ctrl=news&actn=news_view&id=30887&lang=1

34-     http://nano.ir/index.php?ctrl=news&actn=news_view&id=36716&lang=1

35-     http://nano.ir/index.php?ctrl=news&actn=news_view&id=44392&lang=1

36-     http://nano.ir/index.php?ctrl=news&actn=news_view&id=45549&lang=1

37-     http://nano.ir/index.php?ctrl=news&actn=news_view&id=48627&lang=1

38-     http://nano.ir/index.php?ctrl=news&actn=news_view&id=46949&lang=1

39-     http://nano.ir/index.php?ctrl=news&actn=news_view&id=45165&lang=1