۱- مقدمه
ستاد ویژه توسعه فناوری نانو از زمستان ۱۳۸۳، با هدف تشویق و ترغیب محققان به فعالیت در حوزه فناوری نانو، حمایت از پایاننامههای مرتبط با فناوری نانو را آغاز کرده است که حاصل آن ایجاد جریان تحقیقات دانشگاهی در حوزه فناوری نانو میباشد. در راستای اجرای برنامه کلان دوم سند گسترش کاربرد فناوری نانو در افق ۱۴۰۴ با عنوان «ارتقای کیفیت علمی و پرورش سرمایههای انسانی کارآمد»، از سال ۱۴۰۱ ستاد ویژه توسعه فناوری نانو با اجرای روش اجرایی حاضر، از تعریف و انجام پایاننامهها در حوزه فناوری نانو حمایت مینماید.
۲- اهداف
اهداف این حمایت عبارتند از:
• تقویت جریان تحقیقات دانشگاهی در حوزه فناوری نانو؛
• پرورش نیروی انسانی متخصص و توانمند در حوزه فناوری نانو؛
• رفع نیاز صنایع با استفاده از توان تحقیقاتی محققان داخلی.
۳- تعاریف و اصطلاحات
ستاد: منظور، ستاد ویژه توسعه فناورینانو است.
سامانه: سیستم نرمافزاری مکانیزه حمایتهای تشویقی ستاد که در نشانی اینترنتی https://login.nano.ir در دسترس است.
کمیته علمی داوری ستاد: متشکل از چندین زیرگروه تخصصی شامل استادان و صاحبنظران شاخههای مختلف فناورینانو است. اعضای کمیته داوری، از اعضای هیئت علمی هستند که حداقل ۱۰ مقاله ISI مرتبط با فناورینانو داشته و مورد تایید ستاد باشند. انتخاب این داوران بر اساس آییننامه داخلی ستاد است.
پایاننامه: کلیه پایاننامههای غیرتکراری در حوزه فناوری نانو است. تشخیص غیرتکراری بودن و در حوزه فناوری نانو بودن برعهده کمیته علمی داوری ستاد طبق استانداردهای ملی و بینالمللی مرتبط (استاندارد ملی ایران-ایزو ۱-۸۰۰۰۴) است.
پایاننامههای اولویتدار: دستهای از پایاننامهها هستند که موضوع آنها از عناوین و موضوعات تعیینشده توسط ستاد اقتباس شده باشد. این اولویتها در سایت ستاد در دسترس است.
پایاننامههای صنعتی: دستهای از پایاننامهها هستند که مبتنی بر نیاز صنعت و دارای متقاضی مشخصی میباشند. این پایاننامهها در راستای نیازهای تحقیقاتی شرکتهای فناورینانو و سایر صنایع کشور و بر اساس ارتباط مستقیم بین استاد و دانشجو با شرکت متقاضی تعریف و انجام میشوند و نام یک مشاور صنعتی طبق روال دانشگاه و به صورت رسمی در پروپوزال قید میشود. به عبارت دیگر، در این نوع از پایاننامهها، استاد یا دانشجو، متقاضی مشخص را در صنایع و شرکتها پیدا نموده و پس از تعامل با متقاضی، موضوع پایاننامه را تعیین و پروپوزال خود را تهیه و در دانشگاه تصویب میکنند.
پایاننامههای موضوع ویژه: دستهای از موضوعات مرز دانش که براساس بررسیهای کارشناسی ستاد، اهمیت ویژهای دارند، «موضوع ویژه» نامیده میشوند. پایاننامههایی که از میان موضوعات ویژه معرفی شده از طرف ستاد انتخاب شده باشند، «پایاننامههای موضوع ویژه» نامیده میشوند. موضوعات ویژه از طریق سایت ستاد اعلام میگردند.
پایاننامههای محصولمحور: ستاد نانو با توجه به تعامل با صنایع، سازمانها و همچنین انجام فعالیتهایی در زمینه رصد و شناسایی فناوریها و نیازهای موجود در بخش صنعت، اقدام به معرفی نیازهای شناسایی شده قابل طرح در سطح دانشگاهی مینماید. این نیازها در قالب معرفی محصولات از طریق سایت ستاد در آدرس http://nano.ir/rfp اعلام میگردند. پایاننامههایی که منطبق بر این عناوین اعلامی از طرف ستاد، تعریف شده باشند، «پایاننامه محصولمحور» نامیده میشوند.
پژوهانه شبکه آزمایشگاهی: اعتبار خدمات آزمایشگاهی است که مطابق مفاد این روش اجرایی به مشمولین، اختصاص داده میشود. این اعتبار برای استفاده از خدمات آزمایشگاههای عضو شبکه آزمایشگاهی فناوریهای راهبردی (https://labsnet.ir) میباشد.
حمایت نقدی: مبلغ حمایت نقدی است که مطابق مفاد این روش اجرایی به مشمولین اختصاص داده میشود. این حمایت از طریق واریز وجه به حساب سیبای بانک ملی فرد مشمول حمایت که توسط خود ایشان در سامانه ستاد اعلام شده، انجام میگردد.
کانون پتنت ایران: مرکزی است که عهدهدار امور مرتبط با حوزه مالکیت فکری و به ویژه ثبت اختراع خارجی در تمامی حوزههای علم و فناوری میباشد. نشانی اینترنتی سایت کانون پتنت ایران، patentoffice.ir است.
معاهده همکاری ثبت اختراع (PCT): یک سیستم تحت نظارت سازمان جهانی مالکیت فکری (WIPO) است که به کاربران اجازه میدهد تا با ثبت اختراع خود در این معاهده در بازه زمانی ۳۰ ماهه نسبت به ثبت آن در بازارهای هدف خود تصمیمگیری و اقدام کنند.
نشریات منتخب ستاد: ستاد به منظور شناسایی نشریات با کیفیت، تعدادی از نشریات را بر اساس شاخصهای علمسنجی، مانند ضریب تاثیر (IF: Impact Factor) و شاخص آیگن (Eigen Factor) از بین نشریات موجود در گزارش استنادی نشریات (JCR) انتخاب کرده است. همچنین در این انتخاب به قرارگیری نشریات مذکور در فهرست Top10 و Q1 توجه شده است. فهرست این نشریات منتخب، در سایت ستاد موجود است.
واحد ارزیابی محصولات ستاد: واحدی است که وظیفه بررسی محصولات حوزه فناوری نانو را برعهده دارد. این واحد علاوه بر بازدید از خط تولید و انجام آزمایشهای مرتبط به مقیاس و خواص محصول، بر کیفیت محصولات موجود در بازار نیز نظارت مینماید. نشانی اینترنتی سایت این واحد، nanoproduct.ir میباشد.
گواهی نانومقیاس: گواهی است که از سوی واحد ارزیابی محصولات ستاد، پس از انجام فرآیندهای بازرسی و آزمون و انجام ارزیابیهای فنی به محصولاتی که در حوزه فناوری نانو قرار میگیرند، اعطا میگردد.
اثبات مفهومی ایده یک محصول: مرحلهای در فرآیند توسعه محصول برای اثبات امکانپذیری محصول میباشد. در این مرحله مطالعات دقیق علمی، تحلیلی و بررسی تکرارپذیری تا حدی که از مطالعات علمی و تحلیلی اطمینان کامل حاصل شود، انجام شده است و اجزای اصلی فناوری در محیط شبیهسازی آزمایشگاهی تست میشود.
نمونه اولیه (پروتوتایپ): نمونهای است که شکل، اندازه و کارکرد سختافزار نهایی را نشان میدهد و شامل تولید محصول جدید، بهبود خواص مواد و محصولات موجود، ساخت دستگاه جدید یا ساخت قطعهای از دستگاههای موجود با خواص بهبودیافته و تولید نانومواد در مقیاس نیمه صنعتی یا مقیاس پایلوت میشود.
۴- دامنه کاربرد
۱-۴- اساتید راهنما و دانشجویانی که طبق ضوابط دانشگاه محل تحصیل خود، موظف به گذراندن پایاننامه هستند، در صورتی که بر روی پایاننامههای حوزه فناوری نانو فعالیت نمایند، میتوانند در قالب پایاننامههای کارشناسیارشد، دکتری عمومی و دکتری تخصصی، از حمایتهای این روش اجرایی بهرهمند شوند. پایاننامههایی مشمول این روش اجرایی هستند که تاریخ تصویب پروپوزال یا دفاع آنها از ابتدای سال ۱۴۰۱ باشد.
تبصره ۱- پایاننامههای مقطع دکتری تخصصی که تاریخ تصویب پروپوزال در آنها نیمه دوم سال ۱۴۰۰ باشد نیز مشمول این روش اجرایی هستند.
تبصره ۲- فارغ التحصیلانی که سال ۱۴۰۰ دفاع کردهاند، مشمول دریافت حمایت از پروپوزال و پایاننامه دفاعشده نمیشوند. ولی دستاوردهای منتج از پایان نامه آنها که سال ۱۴۰۱ به بعد به دست می آید، مطابق بخش حمایت از دستاوردهای پایاننامه حمایت میشوند.
تبصره۳- در این روش اجرایی مقطع دکتری عمومی معادل مقطع کارشناسیارشد در نظر گرفته میشود.
۲-۴- پایاننامهها در یکی از سه سطح زیر حمایت میشوند:
• سطح یک: کلیه پایاننامههای حوزه فناوری نانو؛
• سطح دو: پایاننامههای اولویتدار و پایاننامههای صنعتی که میزان حمایتها نسبت به سطح یک، ۱/۵ برابر میگردد؛
• سطح سه: پایاننامههای موضوع ویژه و پایاننامههای محصولمحور که میزان حمایتها نسبت به سطح یک، ۲ برابر میگردد.
تبصره ۴- پایاننامههای شبیهسازی و مدلسازی، تنها در صورتی مشمول حمایت هستند که نتایج آنها با نتایج تجربی، صحتسنجی شده باشند.
۵- مسئولیت
مسئولیت اجرای این روش اجرایی بر عهده گروه توسعه سرمایههای انسانی ستاد است. همچنین مسئولیت نظارت بر حسن اجرای آن، بر عهده گروه سیاستگذاری و ارزیابی ستاد میباشد.
۶- روند ثبت درخواست
با توجه به آماده نبودن سیستم درخواست آنلاین پایاننامهها به منظور جلوگیری از تاخیر در دریافت درخواستها، تا آماده شدن این سیستم، مدارک لازم برای دریافت حمایت تشویقی از طریق ایمیل hrdc@nano.ir دریافت می گردد. بدیهی است که پس از آماده شدن سیستم آنلاین ثبت درخواستها، روند ثبت درخواست به روش زیر خواهد بود.
۱-۶- متقاضیان استفاده از حمایتهای تشویقی پایاننامه، میبایست ابتدا از طریق مراجعه به سامانه ستاد ثبتنام کنند.
۲-۶- متقاضیان پس از ورود به سامانه، میبایست مراحل ثبت درخواست را به همراه ارسال مدارک مورد نیاز در هر مرحله طی نمایند. به درخواستهایی که خارج از این سامانه برای ستاد ارسال شوند، پاسخی داده نمیشود.
۳-۶- پرداختهای حمایتهای تشویقی پس از بررسی و تایید مدارک ارسالی در کمیته علمی ستاد، به شماره حسابهای اعلام شده دانشجو و استاد راهنمای اول واریز میشوند.
۷- میزان و نحوه حمایت
در این روش اجرایی، حمایت تشویقی از پایاننامهها در سه مرحله شامل: حمایت از پروپوزال، حمایت از پایاننامۀ دفاعشده و حمایت از دستاوردها انجام میشود.
۱-۷- حمایت از پروپوزال
۱-۱-۷ دانشجویان مقطع کارشناسیارشد تا ۶ ماه و مقطع دکتری تخصصی تا یک سال پس از تصویب پروپوزال در دانشگاه امکان ثبت درخواست برای دریافت این حمایت را دارند. درخواستهای خارج از زمانهای مذکور مغایر روش اجرایی بوده و حمایت این مرحله را دریافت نخواهند کرد.
۲-۱-۷- متقاضیان این حمایت باید مدارک زیر را ارسال نمایند:
• متقاضیان حمایت سطح یک: یکی از مجموعه مدارک بند ۱ یا ۲ را ارسال کنند:
۱. نامه تاییدیه و برگه تکمیل شده پروپوزال توسط دانشگاه (پیوست ۱).
۲. مدارک شامل:
• پروپوزال تصویب شده در دانشکده و با امضای استاد؛
• گواهی تصویب پروپوزال در مرکز آموزشی؛
• گزارش کار (پیوست۲).
توجه: ارسال مدارک بند ۱، منجر به تسریع روند داوری مدارک متقاضی خواهد شد.
• متقاضیان دریافت حمایت سطح دو (پایاننامههای اولویتدار و صنعتی): علاوه بر ارسال مدارک مربوط به سطح یک، ضروری است، مدارک خود را مطابق با یکی از دو بند زیر نیز ارسال نمایند:
۱. پایاننامههای اولویتدار: تکمیل و ارسال فرم پروپوزال اولویتدار (پیوست۳).
۲. پایاننامههای صنعتی: تکمیل و ارسال فرم مشاور صنعتی (پیوست۴).
• متقاضیان دریافت حمایت سطح سه (پایاننامههای موضوع ویژه و محصولمحور): علاوه بر ارسال مدارک مربوط به سطح یک، باید مدارک خود را مطابق با یکی از دو بند زیر ارسال نمایند:
۱. پایاننامههای موضوع ویژه: تکمیل و ارسال فرم پروپوزال موضوع ویژه (پیوست ۵).
۲. پایاننامههای محصولمحور: تکمیل و ارسال فرم پروپوزال محصولمحور (پیوست۶).
۳-۱-۷-با توجه به اهداف اشاره شده در این روش اجرایی، سعی بر آن است که توانمندی نیروی انسانی فعال در حوزه فناوری نانو در مهارتهای نرم و کسبوکار افزایش یابد. این افزایش توانمندی میتواند منتج به توسعه محصولات جدید نانویی، افزایش توان رقابت شرکتهای فناوری نانو و افزایش اشتغالپذیری نیروی انسانی متخصص فناوری نانو شود. بدین منظور، در روش اجرایی حاضر، با اعطای اعتبار توانمندسازی از دانشجویان حمایت میشود. متقاضیان میتوانند پس از تایید پروپوزال در ستاد، از این حمایت استفاده کنند. دانشجویان کارشناسیارشد تا 9 ماه و دکتری تخصصی تا 18 ماه پس از تایید پروپوزال در ستاد و تا قبل از ثبت درخواست حمایت از پایاننامه دفاعشده در سامانه ستاد، میتوانند از حمایتهای این بخش استفاده کنند. این حمایت شامل اعتبار توانمندسازی برای حضور دانشجویان در جلسات مشاوره، کارگاهها و دورههای آموزشی مرتبط با مهارتهای نرم و کسبوکار است. سقف میزان اعتبار توانمندسازی دانشجو در پایاننامههای سطح یک برای دانشجویان مقطع کارشناسیارشد ده میلیون ریال و دکتری تخصصی بیست میلیون ریال است.
۴-۱-۷-میزان حمایت از پروپوزال در پایاننامههای سطح یک، به شرح جدول ۱ است.
تبصره ۵- ۵۰% حمایت نقدی دانشجو در جدول ۱، پس از تایید پروپوزال در ستاد پرداخت میشود. مابقی حمایت نقدی، تنها به دانشجویانی تعلق میگیرد که در برنامه توانمندسازی تعیینشده ستاد، شرکت نمودهاند.
جدول ۱ – میزان حمایت از پروپوزال در پایاننامههای سطح یک (مبالغ به میلیون ریال)
مقطع | حمایت نقدی دانشجو | حمایت نقدی استاد راهنما | پژوهانه آزمایشگاهی استاد راهنما | مجموع |
کارشناسی ارشد | ۲۰ | ۲۰ | ۱۰ | ۵۰ |
دکتری تخصصی | ۴۰ | ۴۰ | ۲۰ | ۱۰۰ |
۲-۷- حمایت از پایاننامۀ دفاعشده
۱-۲-۷- متقاضیان پس از دفاع از پایاننامه و در صورت دستیابی به حداقل یکی از موارد زیر که به عنوان دستاورد منتج از پایاننامه محسوب شود، مشمول این حمایت میباشند:
۱. انتشار حداقل یک مقاله ISI برای دانشجویان کارشناسیارشد و حداقل 2 مقاله ISI برای دانشجویان دکتری تخصصی که ضروری است در نشریات دارایIF منتشر شده باشد؛
۲. تاییدیه از کانون پتنت ایران مبنی بر قابلیت ثبت PCT؛
۳. ثبت اختراع داخلی به نحویکه مرجع استعلام آن، ستاد باشد؛
۴. اثبات مفهومی ایده یک محصول در آزمایشگاه با تایید ستاد.
تبصره ۶- دانشجویان دکتری تخصصی در صورتیکه مقاله چاپ شده منتج از پایاننامه در نشریات منتخب ستاد در گروه «الف»، «ب»، «ج» و یا «د» داشته باشند، با یک مقاله نیز میتوانند از این حمایت بهرهمند شوند.
تبصره ۷- مقالات منتشر شده در نشریات منتخب ستاد در گروه «ه» و «و»، علیرغم نداشتن IF، به عنوان دستاورد منتج از پایاننامه برای دریافت این حمایت قابل قبول هستند.
تبصره ۸- متقاضیانی که قبلتر حمایت پروپوزال را دریافت نکرده باشند نیز میتوانند برای دریافت حمایت از پایاننامۀ دفاعشده اقدام نمایند. لازم به تاکید است در این موارد، در صورت تایید درخواست، تنها حمایت پایاننامۀ دفاعشده مشمول متقاضی میشود و حمایتهای مربوط به پروپوزال به ایشان تعلق نمیگیرد. در این موارد به تشخیص ستاد و به منظور توانمندسازی فارغالتحصیل در حوزه کسب و کار و مهارتهای نرم، امکان اختصاص اعتبار توانمندسازی به دانشجو وجود دارد.
۲-۲-۷- این حمایت مشمول متقاضیانی میشود که حداکثر یکسال از تاریخ دفاع پایاننامه آنها گذشته باشد.
۳-۲-۷- متقاضیان برای دریافت این حمایت باید مدارک زیر را ارسال نمایند:
۱. فایل نهایی پایاننامه؛
۲. تصویر گواهی دفاع از پایاننامه؛
۳. فرم تایید ارتباط دستاورد با پایاننامه توسط استاد راهنما (پیوست ۷)؛
۴. فرم معرفی وضعیت فنی محصول و گزارش وضعیت بازار (پیوست۸)، در مواردی که پایاننامه شبیهسازی و یا مدلسازی باشد، در این فرم ذکر گردد که در پایاننامه، صرفاً شبیهسازی یا مدلسازی انجام شده است؛
۵. با توجه به نوع دستاورد پایاننامه، یکی از موارد زیر:
- فایل مقاله/ مقالات منتشر شده؛
- تصویر تاییدیه از کانون پتنت ایران مبنی بر قابلیت ثبت PCT؛
- تصویر گواهی ثبت اختراع داخلی؛
- اخذ پذیرش از واحد ارزیابی محصولات ستاد (پذیرش بررسی گواهی نانومقیاس).
تبصره ۹- برخی از محصولات به تشخیص ستاد در اولویت نبوده و فعالیت در آن حوزهها حتی در صورت اثبات مفهومی ایده یک محصول، به عنوان دستاورد پایاننامۀ دفاعشده مورد قبول نمیباشد. فهرست این محصولات در سایت ستاد اعلام میشود.
تبصره ۱۰- در صورتی که امکان ارائه گواهی دفاع از پایاننامه، برای متقاضی وجود نداشته باشد، وی میتواند گواهی موقت فراغت از تحصیل یا تصویر اصل مدرک فراغت از تحصیل خود را به همراه تصویر نامه رسمی دانشگاه با محتوای ذکر شده در برگه گواهی تاییدیه دفاع از پایاننامه (پیوست ۹)، ارسال نماید.
۴-۲-۷- میزان حمایت از پایاننامههای دفاعشده سطح یک، به شرح جدول 3 است.
جدول ۲ – میزان حمایت از پایاننامههای دفاعشده سطح یک (مبالغ به میلیون ریال)
مقطع | حمایت نقدی دانشجو | پژوهانه آزمایشگاهی استاد راهنما | مجموع |
کارشناسی ارشد | ۳۰ | ۱۰ | ۴۰ |
دکتری تخصصی | ۶۰ | ۲۰ | ۸۰ |
۳-۷- حمایت از دستاوردهای پایاننامه
۱-۳-۷- موارد زیر در صورتی که منتج از پایاننامه باشد، مشمول حمایت قرار میگیرند:
- مقالات ISIمنتشر شده در نشریات Q1 و Q2 تا حداکثر ۵ مقاله.
- گرنت پتنت خارجی یا ارائه تاییدیه اقدام کانون پتنت ایران برای ثبت در یک کشور خارجی، تا حداکثر ۲ مورد مجزا.
- ساخت نمونه اولیه محصول، تا حداکثر ۲ محصول مجزا.
تبصره ۱۱- متقاضیانی که حمایت پروپوزال یا پایاننامه دفاعشده را دریافت نکرده باشند نیز، در صورت منتجشدن دستاورد از پایاننامه، میتوانند از این حمایتها استفاده نمایند. در این موارد، در صورت تایید درخواست، تنها حمایتهای دستاورد پایاننامه مشمول متقاضی میشود.
۲-۳-۷- متقاضیان حداکثر تا ۲۴ ماه پس از دفاع از پایاننامه، در صورت دستیابی به هر یک از دستاوردهای فوق میتوانند برای دریافت حمایتهای این بخش، درخواست خود را ثبت نمایند.
۳-۳-۷- مبلغ حمایتهای این بخش، در سطحهای مختلف (سطوح یک، دو و سه) یکسان است.
تبصره ۱۲- در صورتیکه مقاله در نشریات منتخب ستاد چاپ شود، حمایت تشویقی مربوط به چاپ مقاله در نشریات منتخب، به صورت جداگانه و براساس آییننامه ذکر شده، به نویسندگان پرداخت میشود.
۴-۳-۷- برای کارشناسیارشد از اولین مقاله و برای دکتری تخصصی، از دومین مقاله حمایت دستاورد (تا حداکثر ۵ مقاله) تعلق میگیرد.
۵-۳-۷- برای دریافت این حمایتها متقاضیان باید علاوه بر تایید ارتباط دستاورد با پایاننامه توسط استاد راهنما (پیوست ۷)، با توجه به نوع دستاورد، مدارک زیر را نیز ارسال کنند:
۱. فایل مقاله/مقالات منتشر شده؛
۲. تصویر پتنت گرنتشده خارجی یا تاییدیه اقدام کانون پتنت ایران برای ثبت در یک کشور خارجی؛
۳. تاییدیه واحد ارزیابی محصولات ستاد به همراه گزارش انتخاب و اعتبارسنجی محصول بر اساس نیاز بازار (پیوست ۱۰).
۶-۳-۷- حاصل یک پایاننامه دانشجویی میتواند چند دستاورد باشد که برای دریافت حمایت تشویقی هر دستاورد، میبایست به طور جداگانه ثبت درخواست صورت گیرد.
۷-۳-۷- میزان حمایت از دستاوردهای پایاننامه به شرح جدول ۴ است.
جدول ۴– میزان حمایت از دستاوردهای پایاننامه (مبالغ نقدی و به میلیون ریال)
نوع دستاورد | میزان حمایت دانشجو | میزان حمایت استاد راهنما |
گرنت پتنت خارجی یا ارائه تاییدیه اقدام کانون پتنت ایران برای ثبت در یک کشور خارجی | ۷۵ | ۲۵ |
ساخت نمونه اولیه محصول (مورد تایید واحد ارزیابی محصولات ستاد) | ۷۵ | ۲۵ |
مقاله در نشریات Q1 (بر اساس JCR) | ۱۵ | ۵ |
مقاله در نشریات Q2 (بر اساس JCR) | ۱۰ | ۵ |
پیوستها
پیوست ۱- نامه تاییدیه و برگه تکمیل شده پیشنهاد پایان نامه (پروپوزال)
پیوست ۳- پروپوزال موضوعات اولویت دار
پیوست ۵- پروپوزال موضوعات ویژه
پیوست ۷-۱ ارتباط دستاورد با پایان نامه ثبت اختراع
پیوست۷-۲ ارتباط دستاورد با پایان نامه مقاله
پیوست ۷-۳ ارتباط دستاورد با پایان نامه نمونه اولیه